Tôi không phải người phân biệt chủng tộc nhưng đâu đó, trong những cuộc trò chuyện trà nước với bạn bè người thân, đâu đó vẫn có những câu nói về sức khoẻ của những vận động viên gốc Phi, việc người Châu Á bị gắn mác giỏi tính toán hay người Do Thái nghiễm nhiên là giỏi... Thế đó, những người như tôi phần nhiều trên thế giới, khi chúng ta vẫn nhìn thấy (hơn là tính toán kỹ lưỡng hay bằng chứng khoa học) sự chính xác của những định kiến này. Nhưng nạn phân biệt chủng tộc đang diễn ra mạnh mẽ và ngày một cực đoan hơn, như thể thế giới chúng ta đang quay trở lại những thế kỷ trước vậy. Vì thế, tôi quyết định thử đọc cuốn sách "How to argue with a racist" của Adam Rutherford và đã hoàn toàn bất ngờ, choáng ngợp, tới mức tôi phải đọc lại lần 2 trong vòng 2 tuần. Và tôi hy vọng bạn cũng đọc.
Adam, 1 nhà nghiên cứu về gene, đã viết nên 1 bài "hịch" mạnh mẽ chống lại những suy nghĩ cố hữu của những người phân biệt chủng tộc dựa trên những chứng cứ "giả" khoa học (pseudoscience). Cuốn sách được chia làm 4 phần, mỗi phần đều có logic gọn gàng, đi từ những định kiến thường gặp về "chủng tộc" (race) và những nghiên cứu khoa học trong lịch sử hỗ trợ và có phần đóng đinh cho định kiến đó, và rồi Adam lần lượt phá bỏ (debunk) những kết quả nghiên cứu này theo 1 cách rất khoa học: hoặc do nhà khoa học đó vốn có định kiến phân biệt chủng tộc, hoặc do phương thức thực hiện nghiên cứu, hoặc do sample size không đủ, hoặc do kết luận đi từ nghiên cứu chỉ là phỏng đoán.... Tất cả đều cho thấy rất nhiều điều chúng ta đã và đang nghĩ hoặc cho là nghiễm nhiên về các chủng tộc khác nhau thực sự chỉ là những gì được xã hội dựng lên (social construct), chứ ko phải nằm trong gene, hay sinh học của chúng ta.
4 chương có nội dung sau:
1. Màu da khác nhau do gene khác nhau?
2. Chúng ta đều có chung nguồn gốc
3. Người Phi mạnh mẽ hơn
4. Người da Trắng thông minh hơn (và người Do Thái giỏi hơn)
Tôi đặc biệt thích chương 2 vì phân tích rất bất ngờ của Adam về tổ tiên chung của mọi người khắp nơi gần hơn chúng ta nghĩ. Không phải nói về loài vượn, hay rằng mấy chục ngàn năm trước, chúng ta đều có nguồn gốc Châu Phi. Adam sử dụng tính toán đơn giản (mũ 2) khi nói về cách tính cây gia đình và tìm về tổ tiên chung của mọi người. Đúng thật, chúng ta, dù có thể trông không giống tí Âu, Phi nào, cũng chắc hẳn có 1 vài tổ tiên rất gần thôi (chỉ vài thế kỷ trước) có dính chút gien Âu Phi. Adam còn đi sâu vào phân tích những công ty, website đang làm tiền trên sự "ngây ngô" của vô số người khi hứa hẹn tính toán ra phần trăm tổ tiên của ai đó là bao nhiêu Anh, Đức, Mỹ, Nigeria, Trung Quốc... Tôi cảm thấy thật bất ngờ với phân tích kỹ lưỡng đầy khoa học của Adam và tin vào trực giác của mình không phí tiền vô bổ.
Cuốn sách không dài lắm, chỉ 200 trang nhưng kiến thức rất dày đặc, và khi đọc, tôi cảm thấy như Adam đang diễn thuyết trước mặt mình, rất đanh thép và to rõ ràng. Tôi đã phải đọc lại 1 lần nữa để hiểu rõ hơn về kiến thức gien, DNA cũng như 1 số nghiên cứu mới.
Khoa học hiện đại không cho thấy sự khác biệt rõ rệt nào về gien của người Phi, người Á, hay người Do Thái so với người da trắng, hoặc sự khác biệt ngay giữa tôi (người Việt Nam) và những người châu Á khác. Những danh nhân, người nổi tiếng, vận động viên có thể có rất nhiều là người thuộc về 1 chủng tộc nào đó, nhưng mấy phần là do gien, việc này khoa học và thống kê có thể cho thấy rất khó nói là gien, mà phần nhiều là do môi trường. Đương nhiên, khoa học sẽ tiến lên, và dữ liệu nhiều hơn sẽ giúp chúng ta hiểu hơn về gien và càng có thể hiểu hơn gien nào hình thành hay đóng góp gì cho tính cách và khả năng của con người. Tuy nhiên, phải nói rằng: bạn tin rằng nature hay nurture quan trọng hơn? Thực chất ngay cả trong 1 thành phố, cũng có người ngày người kia, sự khác biệt lớn nằm ở gia đình, thói quen và văn hoá.
Và cuối cùng, bạn đánh giá con người do màu da, chủng tộc, hay quốc gia họ sinh ra hay bạn đánh giá họ dựa trên con người, tính cách cá nhân và khả năng thực sự của họ? Và bạn đánh giá 1 chủng tộc dựa trên số người ít ỏi của chủng tộc đó mà bạn gặp hay dựa trên đánh gía khách quan lịch sử về những gì họ phải trải qua hoặc đạt được ?
Kommentare